Świat kolejek wąskotorowych

Witam. Był już dawno temat poruszający kwestię najdłuższego systemu (bo jedną kolejką trudno to nazwać) sześćsetek w Polsce, ale aby go nie odkopywać, postanowiłem założyć nowy. Zresztą nie tylko dlatego, ponieważ chcę w tym wątku poruszyć nowe kwestie związane z tymi kolejkami.
Jak wiemy, na cały system składały się linie:

- Nasielsk-Lubicz z przedłużeniem do Torunia Mokrego (obecnie Toruń Wschodni) oraz drobnymi odgałęzieniami;

- Sierpc-Rypin z odgałęzieniem do Urszulewa;

ORAZ

- Rypin-Gołąb (Golub), o której wiemy najmniej.

I właśnie kwestię tej ostatniej kolejki chcę poruszyć w tym temacie. Nieznane są dokładnie ani lata eksploatacji, ani jej dokładny przebieg. Na mapach z 1914 roku jeszcze jej nie ma, a na mapach z 1930 roku już nie ma. Z okresu 1914-1930 nie moglem znaleźć żadnych map tego rejonu. Według informacji >stąd< (http://infrastruktura.kolej.pl/maron/rypin/rypin.htm) kolejka miała rozstaw 600mm i trakcję konną. No właśnie jak to z tą trakcją było? Od 1929 roku miała ? połączenie z resztą sieci, na której używano parowozów. Czy więc na linii golubskiej eksploatowano jakieś parowozy?

No właśnie? Czy połączenie rzeczywiście istniało? Jest całkiem możliwe, że odcinek golubski zamknięto jeszcze przed otwarciem linii Rypin-Skrwilno. Jeśli nawet, to czemu obie kolejki kończyły swój bieg na tej samej stacji?

Jeszcze jedno - niewyjaśniona pozostawała kwestia odgałęzienia Kolei Cukrowni Ostrowite z Wąpielska do Półwieska Małego. Na wielu stronach w internecie przypuszczano, że albo kartografowie pospieszyli się z naniesieniem tego odcinka na mapę, albo był to ostały fragment kolejki Golub-Rypin. Pierwsza wersja raczej odpada, bo odgałęzienie występuje na mapach zarówno z roku 1930, jak i 1942. Druga wersja też odpada, gdyż po dokładnej analizie w.w map oraz wglądzie do monografii okolic Wąpielska dowiedziałem się, że była to po prostu bocznica 750mm do bardzo dużego folwarku w Półwiesku Małym, którego właścicielem był zresztą jeden z głównych akcjonariuszy cukrowni. Po wojnie folwark rozparcelowano, więc bocznica straciła rację bytu i rozebrano ją, a materiał torowy wykorzystano do bieżących napraw reszty linii.

Artykuł na temat kolei wąskotorowych w Rypinie był w Świecie Kolei 8/2004. Wielu wątpliwości jednak nie wyjaśnia...

W skrócie:
Kolejka powstała w czasie I wojny jako gospodarcza (niewojskowa) w celu wywozu produktów rolnych
Po wojnie przejęta przez POW znalazła się pod zarządem PKP w dyrekcji warszawskiej
W 1919 odkupiona(?) przez Powiat Rypiński, który już w 1920 stara się o wprowadzenie trakcji parowej.
7.03.1922 - licytacja 5 koni należących do kolejki (zmiana trakcji?). Kolejka ma 1 wagon osobowy, czteroosiowy, z otwartymi pomostami i drewnianym pudłem (ten ze zdjęcia) - brak informacji o innym taborze.
17.08.1923 - na posiedzeniu sejmiku pada propozycja likwidacji kolejki zajmującej część pasa drogi Rypin - Golub. Powodem jest budowa własnej kolei przez cukrownię Ostrowite. Kolejka Rypin - Gołąb transportuje min.: węgiel, wapno, buraki (lecz brak informacji o bocznicy na teren cukrowni). Wspomniana jest natomiast kolejka do Białkowa (k. Szafarni), która przecinała szosę (Warszawa) - Rypin - Golub - (Gdańsk). Kolejki nie zlikwidowano (być może z uwagi na fakt, że cukrownia Ostrowite swoją kolejkę ukończyła dopiero w 1926 roku). Kolejna (nieudana) próba likwidacji - wiosna 1924.
Brak dalszych informacji - kolejki nie ma na mapach WIG z 1930 roku.

Przy okazji - Przegląd Techniczny 1910 nr 41 (http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=2831) donosi:
Oczywiście projektu nie zrealizowano.

Tak się składa, że chyba wiem, gdzie teraz jest ten wagon...
Nad jeziorem w Brzuzem, tuż przy drodze Brzuze-Ostrowite stoi wagon, który mnie zawsze zastanawiał. Jego ostoja jest znacznie węższa niż inne wagonów z Ostrowitego, a jak przypuszczam pochodzi właśnie z Ostrowitego.
Prawdopodobnie po likwidacji kolejki golubskiej (wszak też cukrownianej) trafił po zmianie wózków na kolejkę ostrowicką, gdzie służył prawdopodobnie jako wagon osobowy, a po zamknięciu w 1993 roku prawdopodobnie podzielił los wielu innych wagonów i został sprzedany miejscowym rolnikom. W okolicy pełno jest pudeł (z wózkami lub bez) służących jako kurniki, szopy, składziki, przyczepy, itp.
Być może zrobię mu przy najbliższej okazji zdjęcie i prześlę. Jest w całkiem niezłym stanie, ma wymienione poszycie (nadal drewniane) i jest odmalowany. Niestety nie ma wózków. Służy jako (?) prywatna przebieralnia plażowa.
Dlaczego prywatna - już wyjaśniam: w Brzuzem oprócz publicznej plaży ogólnodostępnej, kawałek dalej w stronę Ostrowitego ktoś zrobił sobie prywatną plażę tylko dla siebie i znajomych. Właśnie tam stoi ten wagon.

Im dłużej patrzę na jego archiwalne zdjęcie, tym bardziej jestem pewien, ze to ten wagon...

http://750mm.pl/index.php?action=media;sa=item;in=724 (http://750mm.pl/index.php?action=media;sa=item;in=724)

Wrzuciłem zdjęcie tego wagonu. Zastanawia mnie jedynie brak pomostów, ale mogły zostać usunięte podczas przebudowy. Wagon znajduje się w Brzuzem, czyli we wsi sąsiadującej z Ostrowitem, więc na pewno pochodzi z kolejki cukrownianej. Wyraźnie różni się od innych wagonów krytych używanych na kolejce, jest mniejszy i ma węższą ostoję. Całkiem logiczne jest, aby po zamknięciu kolejki Rypin-Golub (prawdopodobnie w 1925 roku, czyli wówczas, kiedy otwarto kolejkę do Brodnicy) wagon przekuto na 750mm i dalej eksploatowano.

Wyszperane przy okazji na forum golubkowo.pl (http://www.golubkowo.pl/viewtopic.php?p=34094&sid=c0c2d906e6a49fa4300c07e5bcfbe809).
Dobrzyński rynek z torem kolejki konnej.