Dobra, czas odgrzać kotleta. Ostatnio zaintrygowała mnie historia stacji Strzelce Kujawskie i postanowiłem nieco pogrzebać.
Na początek mapka:
GRANATOWY - Kolej normalnotorowa Kutno - Płock
FIOLETOWY - Bocznica normalnotorowa Cukrowni Strzelce, następnie włączona do wąskotorowej linii Cukrowni Dobrzelin
NIEBIESKI - Fragment bocznicy zachowany jako tor wyciągowy stacji Strzelce.
POMARAŃCZOWY i
ŻÓŁTY - Linia wąskotorowa Cukrowni Dobrzelin Strzelce - Łanięta - Piotrów
ZIELONY - Linia wąskotorowa Cukrowni Dobrzelin Nowe Muchnice - Strzelce
Sama stacja normalnotorowa powstała oczywiście w ramach budowy linii Kutno - Płock.
W pierwszej kolejności tor doprowadzono do stacji Strzelce, a od 15 stycznia 1922 r. rozpoczęto na tym odcinku przewozy towarowe całowagonowe. W Strzelcach z kolejowego połączenia z Kutnem korzystała cukrownia „Strzelce" oddalona 3 km od stacji. Niemal natychmiast przystąpiono do opracowania projektu i budowy bocznicy „normalnotorowej" od stacji do cukrowni, zakończonej w 1923 r. Na terenie cukrowni bocznica rozgałęziała się na trzy tory.
Barbara Konarska-Pabiniak:
Z omnibusu do pociągu: Historia budowy kolei na trasie Kutno-Płock
Notatki Płockie: kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego 60/3 (244), 27-39
2015Bardziej szczegółowe informacje oraz schemat tej bocznicy można znaleźć w Albumie Bocznic Centralnej DOKP:
Z kolei w Spisie Cukrowni RP z 1926 znajduje się informacja o tym, że cukrownia posiadała "własny parowóz dwuosiowy syst. Kraussa o pow. ogrz. 53,1 m". Zakład (założony w 1843 roku) był jednym z najstarszych w Polsce, jednak najwyraźniej przegrywał konkurencję z nowocześniejszymi i wyraźnie większymi cukrowniami, bo podczas wielkiego kryzysu zaprzestano produkcji i w 1935 majątek wystawiono na licytację, którą wygrała Spółka Akcyjna Cukrowni i Rafinerji "Borowiczki", o czym możemy przeczytać w
sprawozdaniu zarządu za rok 1935/36.
W pierwszych dniach marca b r. uzyskaliśmy przewłaszczenie nabytej z licytacji w dniu 25 czerwca 1935 r. Cukrowni "Strzelce" i zdecydowaliśmy przystąpić do rozbiórki tego przestarzałego warsztatu, obowiązek nabycia którego wynikał niestety dla nas z konieczności usunięcia pretensji zespołu Cukrowni naszego Związku do proporcjonalnego podziału kontyngentu tej Cukrowni.
Podkreślamy, iż od chwili nabycia kontyngentu Cukrowni "Strzelce" produkcję naszą nastawiliśmy na skalę kontyngentu wewnętrznego obu Cukrowni, ponadto zaś produkowaliśmy nadprogramowe ilości eksportu, odbierając z naszego rejonu plantacyjnego odpowiednio zwiększone ilości buraków. Wobec poniesionych na ten cel poważnych ofiar pieniężnych, a także postawionych sobie zadań na przyszłość, nie mogliśmy w żadnym wypadku dopuścić do usunięcia naz z zajętej pozycji w produkcji i byliśmy zmuszeni ponieść nieprodukcyjny, a poważny wydatek na nabycie przestarzałego warsztatu, realizacja któego przyniesie nam niewątpliwie straty, szczególnie dotkliwe do zniesienia w obecnych ciężkich czasach.
Jak widać oznaczało to ostateczny koniec Cukrowni Strzelce i najprawdopodobniej rozbiórkę bocznicy.
Fajnie, tylko gdzie tu kolej wąskotorowa i to w dodatku Cukrowni Dobrzelin? Na razie po drugiej stronie stacji: W tym samym czasie gdy cukrownia Strzelce budowała własną bocznicę, Warszawskie Towarzystwo Fabryk Cukru (właściciel cukrowni "Dobrzelin") przystąpiło do projektowania własnej sieci kolei cukrowniczych. W tym miejscu należy zaznaczyć, że WTFC było wówczas największą firmą cukrowniczą w Polsce i oprócz najważniejszego zakładu w Dobrzelinie należały do niego następujące cukrownie:
- Ostrowy,
- Łanięta,
- Tomczyn,
- Marja (Sójki k. Kutna),
- Model,
- Sanniki (w 1926 r. nieczynna)
- Izabelin (Glinojeck)
Mniejsze cukrownie zarządzane były bezpośrednio z Dobrzelina i zapewne dość ściśle współpracowały. W 1922 roku przystąpiono do projektowania odcinków, które miały połączyć Dobrzelin z Trębkami (przez Pobórz), Brzozowem Starym (przez Luszyn, Poddębinę, Kiernozię) i Sannikami*, jak również niepołączoną z pozostałymi linię Strzelce - Łanięta - Piotrów (z myślą o obsłudze zakładu w Łaniętach). W ten sposób stacja Strzelce stała się styczną.
Kolejnym etapem rozwoju stacji było powstanie odcinka Pobórz - Strzelce, który połączył oba fragmenty sieci. Przy budowie wykorzystano dawną bocznicę cukrowni Strzelce. Skrzyżowanie z linią normalnotorową zlokalizowano przy południowej głowicy. Kiedy to się stało? Ariel wskazuje na rok 1938 jako datę najbardziej prawdopodobną. Przeglądając tytuły teczek z zespołu akt cukrowni Dobrzelin w kutnowskim oddziale AP w Płocku mamy zachowaną dokumentację
"Kolejka wąskotorowa Pobórz - Strzelce – plan sytuacyjny i profil podłużny" z datą 1938 oraz
"Operat wykonawczy pobud. linii kolejkowej wąskotorowej Pobórz - Strzelce i połączenia do Łaniąt" z datą 1940. Oczywiście opieram się tu wyłącznie na fiszkach dostępnych w internecie - nie mam więc pewności, czy daty są prawidłowe... Swoją drogą, zespół akt związanych z koleją Cukrowni Dobrzelin wygląda bardzo obiecująco.
Stacja Strzelce funkcjonowała w takiej formie do drugiej połowy lat '60, gdy rozebrano odcinek Strzelce - Łanięta - Piotrów. Kilka lat później zniknął również odcinek do Nowych Muchnic.
* Według Ariela odcinek Poddębina - Osmolin - Sanniki powstał w połowie lat '30. Moje wątpliwości budzi jednak fakt, że we wspomnianym zespole akt Cukrowni Dobrzelin można znaleźć
"Projekt kolei wąskotorowych Osmolin - Sanniki użytku Prywatnego Cukrowni Dobrzelin" z datą 1946.
Jako uzupełnienie kilka wycinków z Dziennika Urzędowego Ministerstwa Kolei Żelaznych z zezwoleniami na "zejście na grunt" w celu przeprowadzenia przedwstępnych prac projektowych dla różnych odcinków planowanych przez Warszawskie Towarzystwo Fabryk Cukru:
i... Rp 1:
