Wśród kolejek o których niewielu już pamięta jest kolej cukrowni Cielce. Natknąłem się na nią przypadkiem. W 2003 roku szukałem śladów po kolejce cegielnianej w Rossoszycy. Mieszkająca tam kobieta wspomniała o kolejce pod Zakrzewem. Myślałem o Zakrzewie na Kujawach i temat odłożyłem. W 2005 roku na paradzie parowozów w Wolsztynie kupiłem książkę „Koleje żelazne cukrowni Gosławice 1912-1992” Macieja Matuszewskiego. Znajdowała się tam wzmianka o sprzedaniu cukrowni Zduny dwóch parowozów HF i prawdopodobnie kilkudziesięciu wagonów HF do obsługi kolejki w Cielcach. Kolejne strzępki informacji wypłynęły ze Stalowych Szlaków i map WIG.
Pierwotnie linia (600) należała do cukrowni Cielce, po jej likwidacji przejęta przez cukrownię "Zbiersk", a w ostatnim okresie eksploatacji przez cukrownię "Zduny". Kolejka powstała z dwóch powodów. Po pierwsze pozwoliła na połączenie Cielc ze stacją kolei Łódzko-Kaliskiej (lub jak kto woli Warszawsko-Kaliskiej). Po drugie służyła również do zwózki ziemiopłodów na teren fabryki. Po upadku przemysłu buraczanego w Cielcach, kierunek przewozu buraków zmienił się. Zwożono je do Błaszek, gdzie ładowano na normalnotorowe wagony i wieziono w świat. Najpierw do Zbierska, a w późniejszym okresie czasu do Zdun.
Według źródła 3, w 1982 roku obrót wagonowy wyniósł 1675 (4,59 wagonów dziennie...), a przewozy sięgnęły 6 800 ton. Długość eksploatacyjna wynosiła 12 km. Tor był zużyty w 95%, eksploatowano 83 środki trakcyjne, wyeksploatowane w 80%. Założono likwidację kolejki w okresie do 1985 roku.
Na podstawie dwóch źródeł (1 i 2 w spisie) udało mi się zestawić częściową listę taboru cukrowni. Kolejka posiadała następujące parowozy (numeracja umowna):
1. HF
Hartmann 4128/1918 (kocioł o tym samym numerze)
1918-1925(?) Heeres Feldbahn, numer 2284
1926-1939 cukrownia "Gosławice", numer 2
1939-1956 cukrownia "Gosławice", numer 6
1956-19XX Cielce
Ostatnia rewizja 06.08.1971
2. HF
Henschel 13306/1914 (kocioł o tym samym numerze)
1914-1922(?) Heeres Feldbahn, numer 365
1926-1954(?) cukrownia "Gosławice", numer 3
1954-19XX Cielce
3. HF
Jung 2854/1918 (kocioł o tym samym numerze)
1918-1923 Heeres Feldbahn, numer ?
10.04.1923-19XX Cielce
Ostatnia rewizja 06.08.1971
4. Las
Fablok 3276/1953, kocioł Toruńska Fabryka Kotłów 1674/1953
22.04.1953-(?) PRK nr 5
(?)-(?) Cielce
(?)-ob. Ostrów Wielkopolski-dawne Technikum kolejowe
Ostatnia naprawa główna 26.09.1978
5.Las
Fablok 5260/1957, kocioł Sosnowieckie Zakłady Budowy Kotłów 15801/1957
13.12.1957-1963 Żwirownia WZEK Ełk
1963-(?) Cielce
(?)-ob. Ostrów Wielkopolski-Przedszkole kolejowe
Ostatnia naprawa główna 24.04.1978
6. Las
Fablok ?/?
złomowany w 1985 roku.
O tym parowozie brak jakichkolwiek informacji. Na
zdjeciu z 1985 roku widać jego szczątki - stojak kotła i górę budki maszynisty. Nie sposób na tej podstawie określić precyzyjnie typu maszyny (Las lub Ryś). Biorąc pod uwagę lekkie tory należy chyba postawić na parowóz Las, mający w stosunku do Rysia mniejsze naciski osi na tor
Przebieg trasy najlepiej obrazuje poniższa mapa (WIG 1936, skala 1:300 000, arkusz 51 Łódź):
Oraz mapa (niestety kiepskiej jakości) (WIG 1923, skala 1:100 000, arkusz P41 S27 Uniejów)
Na mapie WIG z 1985 roku zaznaczona jest tylko linia Cielce-Błaszki. Bez dalszej linii do Zakrzewa, Odnogi do folwarków Wojsławice, Krąków i bocznicy do Głaniszewa
Źródła:
1. Maciej Matuszewski „Koleje żelazne cukrowni Gosławice 1912-1992” wyd. PKMP 1992
2. Michał Zajfert „Cukrownie (1)” w „Stalowe Szlaki” 4/1990
3. Jacek Wardęcki "Koleje cukrownicze w 1982r.” w „Stalowe Szlaki” 1-6/1994
i... Rp 1:
