Jakiś czas temu trafiłem w
Atlas zur Zeitschrift für Bauwesen z 1919 r. na bardzo ciekawy rysunek dotyczący projektu poszerzenia koryta Wisły w związku z odcięciem Nogatu (opis do projektu w
zeszycie 7-9/1919 ZfB). Plan przedstawia przesunięcie wałów i przedłużenie tczewskich mostów, ale co najważniejsze pokazuje układ torów normalnych i wąskich cukrowni w Lisewie przed rozpoczęciem inwestycji.
Prace rozpoczęto na podstawie ustawy z 20 lipca 1910 r. W pierwszej kolejności wykonano nowe przyczółki i filary mostów - bez przerywania ruchu. W tym celu przewidziane początkowo dwie pary przęseł o długości 118 m zastąpiono trzema parami po 78,82 m. Ruch pociągów odbywał się po nasypie równolegle do placu budowy, zaś pojazdy drogowe korzystały z tymczasowej rampy. Filary wykonano przy użyciu kesonów, dwie ostatnie pary przęseł zmontowano na miejscu, zaś przylegające do starego mostu wykonano obok i nasunięto w nocy 16/17 listopada 1913 r. Powtarzające się w 1913 r. powodzie uniemożliwiły pozyskanie materiału na nowe nasypy dojazdowe do mostu drogowego. W związku z tym po uzyskaniu przejezdności nowej części mostu ruch skierowano na rampę po północnej stronie mostu kolejowego, przecinając w jednym poziomie tory.
W tym samym okresie rozpoczęto prace przy przesuwaniu wałów przeciwpowodziowych. Oznaczało to konieczność przesunięcia drogi i kolejki oraz wykupienia gruntów cukrowni. Proces wywłaszczeniowy ciągnął się dość długo ponieważ dotyczył również gruntów, na których zlokalizowany był zakład. Jak widać na planie nowe wały pochłonęły większość placów składowych, jedne spławiaki i niemal cały układ wąskotorowy. Ostatecznie cukrownia po kampanii 1912/13 została zlikwidowana.
Cukrownia w Lisewie powstała w latach 70 XIX w. i już przed powstaniem kolejki wąskotorowej miała bocznicę normalnotorową. Jak widać na planie odchodziła ona od Ostbahnu od strony Tczewa i schodziła z wału za pomocą zakosu. Poszczególne tory na terenie zakładu połączone były obrotnicami wagonowymi, co wskazuje, że do końca istnienia cukrowni na normalnym torze stosowano trakcję konną. Niestety na planie nie rozróżniono graficznie torów normalnych, wąskich i splotów. Można się jednak domyślać, że pod wiaduktem (pierwotnie drogowym) tor biegł w splocie, po czym odchodził na obrotnicę, z której odbywał się wjazd na tor z wagą wagonową i pozostałe tory w północnej części zakładu. W ramach przebudowy zaprojektowano nowy przebieg bocznicy normalnotorowej, jednak zapewne planów tych nie zrealizowano.
Układ wąskotorowy jest zdecydowanie bardziej rozbudowany i obejmuje system torów na zachód i południe od budynku głównego. Jak widać w jego skład wchodziła dwustanowiskowa parowozownia, waga wagonowa i tory przy spławiakach oraz na placach składowych, przy czym część z nich mogła mieć 3 szyny. Większość z torów musiała zostać rozebrana w trakcie przesuwania wałów. Przełożenia wymagał również tor linii Lisewo - Pogorzała - Kałdowo. W efekcie uzyskał on przebieg zachowany do końca istnienia linii. Zastanawia przebieg granicy pola wskazujący, że po przełożeniu linii zachowano możliwość wjazdu na pozostawioną część torów dawnej cukrowni. Tory te nie znalazły się jednak na późniejszych mapach.
i... Rp 1:
