Odkrywamy Świętokrzyskie. Lasem po wąskich torachJanusz Kędracki 2011-04-28,
Starachowicka Kolej Wąskotorowa. Niegdyś przewoziła drewno, rudę żelaza i robotników. Obecnie można się nią wybrać na weekendową wycieczkę ze Starachowic i Iłży
Historia kolejek wąskotorowych w Starachowicach sięga końca XIX wieku. Powstawały wówczas linie, którymi zwożono głównie drewno z okolicznych lasów, a także rudę żelaza z kopalń do wielkiego pieca. Właśnie przy zabytkowym zakładzie wielkopiecowym w starachowickim Muzeum Przyrody i Techniki znajduje się najstarszy odcinek kolejki z dobrze zachowanym torowiskiem. Tam również zobaczyć można m.in. parowóz z lat 20. ubiegłego wieku, wagoniki do transportu rudy i kadzie do wywozu płynnej szlaki.
Sieć kolei wąskotorowych rozwijała się w czasie pierwszej wojny światowej, a także w okresie międzywojennym, kiedy to ich łączna długość w rejonie Starachowic wynosiła około 80 km. Już w latach 20. przymierzano się do zbudowania linii wąskotorowej, także do przewozów pasażerskich, do Iłży i Solca nad Wisłą, a nawet dalej, i połączenia jej z kolejką nałęczowską. Wielki kryzys gospodarczy przekreślił te plany. Powrócono do nich już po wojnie. W 1949 rozpoczęto, a dwa lata później zakończono budowę ponaddwudziestokilometrowego odcinka ze Starachowic do Iłży, wykorzystując częściowo stary tor kolejki leśnej.
1 września 1951 roku na nową trasę uroczyście wyruszył pierwszy pociąg osobowy. W okresie największej popularności kursowało sześć par pociągów osobowych dziennie. Pasażerami byli głównie robotnicy dojeżdżający do fabryki samochodów ciężarowych i innych zakładów w Starachowicach, a także do zakładów w Zębcu. W ruchu towarowym przewożono przede wszystkim drewno, rudę żelaza, materiały budowlane i płody rolne.
Wyczerpywanie się zasobów rudy, a także rozwój transportu samochodowego powodowały, że kolejka wąskotorowa zaczęła podupadać. W 1986 roku zawieszono ruch pasażerski, kilka lat później także towarowy. Podjęta na początku lat 90. pierwsza próba uruchomienia przejazdów turystycznych zakończyła się niepowodzeniem. Dzięki pasjonatom kolejek wąskotorowych wznowione zostały w 2004 roku, ale tylko na 6-kilometrowym odcinku ze Starachowic do Lipia. Cztery lata później uruchomiono przejazdy od drugiej strony - z Iłży do Marcul. Kurs na trasie Starachowice - Iłża nie jest możliwy z powodu... braku torów na długości około 5 km. Zostały rozkradzione, a plany odbudowy z powodu braku pieniędzy nie doczekały się realizacji.
Kolejny sezon kolejka, której właścicielem na całym odcinku jest powiat starachowicki, rozpocznie w niedzielę 1 maja. Niedzielne przejażdżki odbywać się będą do jesieni na obydwu trasach. Ze Starachowic do Lipia kursuje lokomotywa spalinowa z jednym wagonem zakrytym, a z Iłży do Marcul taka sama ciągnie dwa wagony odkryte, tzw. letniaki. W Lipiu na pasażerów czekają wiaty, miejsce na ognisko, a także malownicze trasy do leśnych spacerów. W Marculach leśnicy zapraszają do arboretum i izby muzealnej w Centrum Edukacji Przyrodniczej.
Na wyjeżdżających ze stacji Starachowice Wschodnie Wąskotorowe przy ul. Targowej 17 czeka jeszcze jedna atrakcja - minimuzeum kolejki w drewnianej budce na peronie. Zobaczyć w nim można m.in. kolekcje lamp, czapki i mundury kolejarskie, a także stare bilety i przepisy. - Wszystko, co wiąże się z zawodem kolejarza, także normalnotorowego - zaprasza do zwiedzania kustosz Andrzej Cygan, działacz Oddziału Międzyszkolnego PTTK w Starachowicach, pasjonat nie tylko kolejek wąskotorowych.
Jak pojechać
Rozkład jazdy kursujących w niedziele pociągów Starachowickiej Kolei Wąskotorowej: Starachowice - Lipie, odjazd o godz. 14, Lipie - Starachowice, odjazd godz. 16.40; Iłża - Marcule, odjazdy godz. 11.00, 14.00, 17.00, Marcule - Iłża, odjazdy godz. 13.00, 16.00, 18.30; bilety w obydwie strony ze Starachowic: 10 zł i 6 zł (ulgowy), z Iłży: 16 zł i 8 zł (ulgowy).
Więcej informacji: skw.org.pl, zamówienia dodatkowych kursów: tel. 41 276 09 42.
Źródło:
http://kielce.gazeta.pl/kielce/1,35255,9511732,Odkrywamy_Swietokrzyskie__Lasem_po_waskich_torach.html